BİR KELİME = TOTALİTER

Totaliter : (sıfat, Fransızca) 

Demokratik hak ve özgürlüklerin baskı altında tutulduğu, bütün yetkilerin bir elde veya küçük bir yönetici grubunun elinde toplandığı demokratik olmayan (devlet düzeni); bütüncül.

"… siyaset esnafıyla aydınlar koalisyonunun, "halk adına" totaliter diktasına dönüşmüş…" - Attila İlhan, Aydınlar Savaşı

Kelime Kökeni :

 Fransızca totalitaire, "devletin topyekûn egemenliğini hedefleyen siyasi ideoloji" sözcüğünden alıntıdır. Fransızca sözcük, İtalyanca lo stato totalitario "total devlet" deyiminden alıntıdır. (Sözcüğün ilk kullanımı: 1920' de İtalyan siyasetçi Benito Mussolini tarafından olmuştur.)

Kelime, Tonalite isimli yayına yorumundan esinlenerek Sevgili Duygu Özkan sayesinde yayına alınmıştır.

{ಠ,ಠ}

 |)__) 

-”-”-

not: görsel, felsefe.gen.tr den alıntıdır.

BİR KELİME = TONALİTE

Tonalite : (Fransızca) 1. (isim, müzik) Belirli bir tonda yazılmış müzik parçasının niteliği.

2. (isim) İnsan sesinin rengi.

"Sesinizin tonalitesi mükemmel." - Nazım Hikmet

Kelimenin Kökeni :

Tonalite, Fransızca ton “1. gerilim, 2. çalgı telinin gerilimi, ses perdesi, vurgu” sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Latince aynı anlama gelen tonus sözcüğünden evrilmiştir. Eski Yunanca aynı anlama gelen tónos τόνος sözcüğünden alıntıdır.  

{ಠ,ಠ}

 |)__) 

-”-”-

not: gif, pinterest' ten alıntıdır.

BİR KELİME = TAZİYE

Taziye : (isim, Arapça) Ölen kimsenin yakınlarına başsağlığı dileme, taziyet.

"Hanımefendi, taziyelerini sunmak için yan köşkten gelmişler."

Birleşik kelime olarak kullanımı : 

Taziyeevi : (isim) Cenaze sahiplerine başsağlığı dilenmesi için yapılan özel yer.

Kelime kökeni :

Arapça ˁzw kökünden gelen taˁziyat "başsağlığı dileme" sözcüğünden alıntıdır. Arapça sözcük Arapça ˁazāˀ "metanet, (ölüm karşısında) ağırbaşlılık" sözcüğünün tefˁîl vezni (II) masdarıdır.

{ಠ,ಠ}

 |)__) 

-”-”-

not: fotoğraf internetten alıntıdır.

BİR KELİME = TAY

Tay (I) : (isim, hayvan bilimi) Üç yaşına kadar olan at yavrusu.

Tay (II) : (Farsça) 1. (sıfat, ağızlardan) Denk, eşit, eş olan.

2. (sıfat, ağızlardan) Hayvanın bir yanındaki yük.

Birleşik fiil olarak kullanımı aşağıdaki gibidir:

 

Tay gelmek : (ağızlardan) Denk, eşit olmak.

Kelimenin Kökeni :

Tay 1 : Eski Türkçe tay sözcüğünden evrilmiştir.

Tay 2 : Fransızca taille "kesim, özellikle giysi kesimi" sözcüğünden alıntıdır. Fransızca sözcük Fransızca tailler "kesmek" fiilinden türetilmiştir. Bu sözcük Geç Latince taliare fiilinden evrilmiştir.

(Kelime kökeninde, Fransızca' dan türetilmiş olması beni şaşırttı, ancak  'Ad dilinden alınan tay kelimesinin' Eski Türkçe' de "taj" olarak kullanıldığını da araştırırken öğrendim.)

{ಠ,ಠ}

 |)__) 

-”-”-

not: gif, pinterest.com dan alıntıdır.

BİR KELİME = TEMBİH

Tembih : (Arapça, tenbih) 1. (isim) Bir şeyin belli biçimde ve yolda yapılmasını söyleme, bunu üsteleyerek hatırlatma.

      "Bu zılgıtın içinde bir daha böyle yergiler yazmaması tembihi de vardır." - Salâh Birsel

2. (isim, biyoloji) Uyarım.

Kelimenin birleşik fiil olarak kullanımı da aşağıdaki gibidir:

Tembih etmek : Bir şeyin belli biçimde ve yolla yapılmasını istemek, söylemek.

      "Ertesi gün ayrılırken tekrar oradan geçmemi sıkı sıkı tembih ediyorlar." - Halide Edip Adıvar

Kelime Kökeni:

Arapça nbh kökünden gelen tanbīh,  "uyarma" sözcüğünden alıntıdır. Arapça sözcük Arapça nabah  "uyanma, ayma, farketme" sözcüğünün tefˁîl vezni (II) masdarıdır.

{ಠ,ಠ}

 |)__) 

-”-”-

not: gif, anetteinselberg.com sayfasından alıntıdır.

BİR KELİME = TAZALLÜM

Tazallüm : (isim, eskimiş, Arapça) Sızlanma, yakınma.

"Bu mektup, manasız edebiyatlar ve tazallümlerden sonra şu satırlarla bitiyordu." - Reşat Nuri Güntekin

Birleşik fiil olarak kullanımı :

Tazallüm etmek : Sızlanmak, yakınmak.

"İlk iş olarak kardeşi sultana tazallüm edici bir mektup yazıp gizlice gönderdi." - Necip Fazıl Kısakürek

Kelimenin kökeni :

Arapça ẓlm kökünden gelen taẓallum “zulümle suçlama, zulüm atfetme” sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Arapça ẓalama “zulmetti” fiilinin tafaˁˁul vezninde V. mastarıdır.

{ಠ,ಠ}

|)__) 

-”-”-

not: - kelime sevgili Sadece C' den alıntılanmıştır.

       - kullanılan gif, gifer.com dan alıntıdır.

BİR KELİME = TAFSİLAT

Tafsilat : (Arapça) 1. (isim) Ayrıntı.

2. (isim) Ayrıntılı açıklama.

"Gaybubeti sırasında geçen hadiselere dair tafsilatı bir kere de kulaklarıyla dinlemek istiyor." - Feridun Fazıl Tülbentçi

Birleşik fiil olarak kullanımı aşağıdaki gibidir:

Tafsilata girmek : Ayrıntılar üzerinde durmak.

"Daha fazla tafsilata girmeyi bugün zararlı gördüğüm için bu konuda susacağım." - Burhan Felek

Tafsilat vermek : Bir kimse veya bir şey veya durumun özelliklerini, inceliklerini ayrıntılarıyla, uzun uzadıya anlatmak.

"Size bugün uzun uzadıya tafsilatını verecek değilim." - Refik Halit Karay

Kelime Kökeni :

Arapça tafṣīlāt "ayrıntılar" sözcüğünden alıntıdır. Arapça sözcük Arapça fṣl kökünden gelen tafṣīl "bölümlendirme, ayrıntılandırma, ayrıntı" sözcüğünün çoğuludur. Bu sözcük Arapça faṣl "bölüm" sözcüğünün tefˁîl vezni (II) mastarıdır.

{ಠ,ಠ}

 |)__) 

-”-”-

BİR KELİME = TALİP

Talip : (Arapça) 1. (sıfat) İsteyen, istekli.

"Bu işi yapmaya talibim."

2. (isim) Genellikle evlenmek isteyen ve bu isteğini evleneceği kimseye bildiren erkek.

"Öyle olmasa Musa ile evlenmez, talipleri içinde en beğendiği İsa' nın İstanbul' dan dönmesini beklerdi." - Elif Şafak

Kelimenin birleşik fiil kullanımı da aşağıdaki gibidir :

Talip (veya talibi) çıkmak : 1. Kız evlenme teklifi almak.

"Keşke bilmeksizin, tesadüfen, İsmail' in almak istediği bu kıza talip çıkmış bir adam vaziyetinde kalsaydım." - Yakup Kadri Karaosmanoğlu

2. Bir şeye istekliler bulunmak.

Talip olmak : İstemek.

"Yalnız bir tanesi, en ziyade parasına meftun olan biri onunla izdivaca talip oldu." - Nazım Hikmet

Kelimenin etimolojisi :

Arapça ṭlb kökünden gelen ṭālib 1. talep eden, dileyen, aday, 2. 'alim adayı', medresede öğrenci" sözcüğünden alıntıdır. Arapça sözcük Arapça ṭalab "isteme, dileme" sözcüğünün failidir.

{ಠ,ಠ}

 |)__) 

-”-”-

not: gif, pinterest.com' dan alıntıdır.

BİR KELİME = TAHTELBAHİR

Tahtelbahir : (isim, askerlik, Arapça taht+bahr) Denizaltı.

"İnsanlar kuşları taklit etmişler, tayyareyi yapmışlar. Balıkları taklit etmişler, tahtelbahirleri yapmışlar." - Nazım Hikmet

Bu kelime, blogger Sadece C. tarafından önerilmiştir. Kendisine katkılarından dolayı  teşekkür ederim.

{ಠ,ಠ}

 |)_) 

-”-”-

not: kullanılan gif, gifer.com' dan alıntıdır.

BİR KELİME = TECAHÜLÜARİF

Tecahülüarif : (isim, edebiyat, Arapça) Bilmezlikten gelme.

Türk Edebiyatında çeşitli söz sanatları arasında en çok kullanılanlardan biri Tecahülüarif sanatıdır. Bu anlatımda şair bildiği bir gerçeği bilmiyormuş gibi anlatır. İşte bu sanat Tecahülüarif adını almıştır. 

Bu sanat genelde bir soru sorulması ve soruya cevap verilmesi şeklinde ilerler. Burada yapılmak istenen anlam inceliği ile bir nükte oluşturma olarak ifade edilebilir. Bu sanatta şair öncelikle bir soru sorar. Tecahülüarif sanatında övme, yerme, yüceltme gibi duygularla bir incelik oluşturulur. Burada şair aslında bildiği bir durumu bilmiyormuş gibi davranmaktadır.

* * *

"Yürüyorum hasretin, acının üstüne. 

Sığmıyorum dünyaya dar geliyor. 

Geceler mi uzadı, bu karanlık ne? 

Gönlümün bayramları, şenliği söndü."

Zaman, psikolojik olarak kimi zaman çabuk geçer kimi zaman hiç geçmez. Bu dizelerde şair, aşk acısı yüzünden, geceleri uyuyamaz. Şair gecelerin aslında uzamadığını, sevgiliyi düşündüğü için uyuyamadığını bilmektedir. "Geceler mi uzadı, bu karanlık ne?" diyerek bilip de bilmezlikten gelmektedir.

* * *

"Bu eller miydi masallar arasından

Rüyalara uzattığım bu eller miydi?

Arzu dolu, yaşamak dolu.

Bu eller miydi resimleri tutarken uyuyan?"

Şair, resimleri tutarken uyuyan ellerin kendisinin olduğunu bildiği halde ruh halini ifade etmek için bilmezlikten geliyor. 

{ಠ,ಠ}

 |)_) 

-”-”-

not: kullanılan gif buradan alıntıdır.

BİR KELİME = TEVECCÜH

Teveccüh : (Arapça) 1. (isim) Bir yana doğru yönelme, yüzünü çevirme.

"Bana doğru teveccüh ettiği için kendimi bir toparlamak durumunda da kaldım."

2. (isim) Güler yüz gösterme, yakınlık duyma, hoşlanma, sevme.

"Teveccüh buyurduğunuz için gerçekte çok teşekkür ederim."

Kelimenin Atasözü, deyim ve birleşik fiil olarak kullanımı aşağıdaki gibidir:

Teveccüh etmek : Bir yere yönelmek.

Teveccüh göstermek : Güler yüz göstermek.

"Gösterilen bu teveccüh tamamen hasbi* mi idi?" - Kemal Bilbaşar

(*hasbi : Gönüllü, karşılıksız yapılan.)

Teveccühünüz : "İyi görüşünüz, iyi değerlendirmeniz" anlamında kullanılan bir söz.

Birleşik kelime olarak kullanımı da aşağıdaki gibidir:

Hüsnüteveccüh : (isim, Arapça) Sevgi ve saygıyla yakınlık gösterme.

"Davette bana bu kadar hüsnüteveccüh ve iltifat göstereceklerini tahmin etmemiştim."

{ಠ,ಠ}

 |)_) 

-”-”-

not:gif, buradan alınmıştır.

BİR KELİME = TALTİF

Taltif : (Arapça) 1. (isim) İyilik ederek gönül alma.

2. (isim) Birini nişan, madalya, aylık artırma vb. şeylerle ödüllendirme.

Kelimenin birleşik fiil olarak kullanımı da aşağıdaki gibidir;

Taltif etmek :  1. Gönül okşamak.

"Etraflarında dilsiz dolaşan siyah uşaklarının hayranlığını bir gülümsemeyle, bir çapkınca bakışla taltif etmekte ne zarar var." - Nazım Hikmet

2. Birini nişan, madalya, aylık artırma vb. şeylerle ödüllendirmek.

{ಠ,ಠ}

 |)_) 

-”-”-

not: kullanılan fotoğraf Yandexten alıntıdır.​

BİR KELİME = TEFERRUAT

Teferruat : (isim, Arapça) Ayrıntı.

"Mustafa Kemal teferruat ile uğraşmayı sevmezdi." - Falih Rıfkı Atay

Kelimenin etimolojisi (etimolojiturkce.com dan alıntıdır.)

< Ar tafarrūˁ تفرّوع [#frˁ V msd. ] dallanma, kollara ayrılma < Ar farˁ فرع a.a. → füru

Tarihte En Eski Kaynak

teferruˁ "dal budak olma, çatallaşma" [ Meninski, Thesaurus (1680) ]

teferruˁāt "ikinci derecede önemli olan şeyler, detay" [Kamus-ı Türki (1900)]

Kelime Kökeni

Arapça frˁ kökünden gelen tafarrūˁ تفرّوع  "dallanma, kollara ayrılma" sözcüğünden türetilmiştir. Arapça sözcük Arapça aynı anlama gelen farˁ فرع  sözcüğünün tefeˁˁul vezni (V) masdar ıdır.

{ಠ,ಠ}

|)__) 

-”-”-

not: fotoğraf ​M©MENT©S​'a aittir.

BİR KELİME = TEVARÜS

Tevarüs : (Arapça) 1. (isim) Bir kimseden miras kalma, mirasa konma.

"Dedeleri ölünce tevarüs dört çocuğa paylaştırıldı."

2. (isim) Kalıtım yoluyla birinden diğerine geçme.

"İyi asker olmak için asırlarca terbiye görmüş bir milletin hasletlerine tevarüs etmek iktiza eder. Türkler bunun için birinci sınıf askerdir."

Birleşik fiil olarak kullanım şekli de aşağıdaki gibidir.

Tevarüs etmek

Bu kelime blogger deeptone tarafından önerilmiştir. Kendisine katkısından dolayı teşekkür ederim.

{ಠ,ಠ}

 |)_) 

-”-”-

not: kullanılan gif buradan alıntıdır.

BİR KELİME = TEVELLÜT

Tevellüt : (isim, Arapça tevellud) İnsanın doğumu, doğduğu zaman.

"Tevellüt kayıtları diye bir şey buldum tavan arasında. Dedemlere aitmiş."

Bu kelime, blogger Recep Altun tarafından önerilmiştir. Kendisine katkısından dolayı teşekkür ederim.

{ಠ,ಠ}

 |)_) 

-”-”-

not: kullanılan gif buradan alıntıdır.​

BİR KELİME = TALİH

Talih : (isim, Arapça) Şans.

"Benim küskün talihimin bana verdiği ızdırap yeter." - Etem İzzet Benice

Birleşik kelime olarak kullanımları aşağıdaki gibidir:

Talih kuşu, talih oyunu, kara talih, kör talih.

Atasözü ve deyim olarak kullanımları da aşağıdaki gibidir:

Talihine küsmek, talihin kucağına atılmak, talihi yaver gitmek.

Kelime kökeni:

Arapça ṭlˁ kökünden gelen ṭāliˁ "yükselen yıldız, şans" sözcüğünden alıntıdır. Arapça sözcük, Arapça ṭalaˁa "yükseldi, belirdi, yıldız veya güneş doğdu" fiilinin failidir.

Bu kelime blogger dikkatsiz tarafından önerilmiştir. Kendisine 

katkısından dolayı teşekkür ederim.

{ಠ,ಠ}

 |)__) 

-”-”-

not: kullanılan görsel internetten alıntıdır.

BİR KELİME = TAZİP

Tazip : (isim, Arapça) Sıkıntıya sokma, üzme.

Birleşik kelime olarak kullanımı da aşağıdaki gibidir : 

Tazip etmek : Sıkıntıya sokmak.

"Rica ederim, rica ederim, münakaşanın yeri değil, merhumun ruhunu tazip ediyorsunuz." - Ahmet Muhip Dranas

Kelimenin Etimolojisi:

Arapça db kökünden gelen "tadip" eziyet etme, acı verme sözcüğünden alıntıdır. Azap kelimesi ile de ilintilidir.

Bu kelime, blogger Deeptone tarafından önerilmiştir. Kendisine katkılarından dolayı teşekkür ederim.

{ಠ,ಠ}

 |)__) 

-”-”-

not: kullanılan gif buradan alıntıdır.

BİR KELİME = TEDAVÜL

Tedavül : (isim, ekonomi, Arapça) Dolanım.

Birleşik fiil olarak kullanımları da mevcuttur:

Tedavülden kalkmak : 1. Paranın artık kullanılmaması.

"Tedavülden kalkmış ve kullanılmaz bir senedi, damgayı, parayı kullanmak ve piyasaya sürmek suçtur."

2. (mecaz) Bir uygulama, geleneğin geçerliliğini yitirmesi.

Tedavülde olmak : 1. Paranın geçerli olması, sürümde bulunması.

2. (mecaz) Bir uygulama, geleneğin geçerli olması.

Tedavüle çıkarmak : Parayı piyasaya çıkarmak.

Kelimenin kökeni : Arapça dwl kökünden gelen "tadâvul", dolanma, dolaşım, sirkülasyon sözcüğünden alıntıdır. Devlet kelimesi ile de ilintilidir.

{ಠ,ಠ}

 |)__) 

-”-”-

not: kullanılan fotoğraf buradan alıntıdır.

​