Geçtiğimiz günlerde güzel ve anlamlı kutlamalar vardı. 3 Aralık Dünya Engelliler gününü ve her bireyin potansiyel bir engelli olabileceğini idrak ettik. 5 Aralık Dünya Kadın Hakları ve Türkiye' de kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmesinin yıldönümünde, Atamızı rahmet ve minnetle andık. 6 Aralık ise , 2011 yılında değerli piyanistimiz Gülsin Onay' ın düşüncesiyle ortaya çıkmış Dünya Piyanistler Günü olarak kutlanıyor. Değerli piyanistlerimizin de günü kutlu olsun.
Şimdi blogları tanıtmaya başlayalım. Yukardaki radyoya tıklayıp dinleyebilirsiniz, eğer açılmazsa buradan da yayına ulaşabilirsiniz.
Bugün iki anlamlı bir kelimeyi incelemeye aldım. Birincisi inceltme harfiyle yazılıp, a harfi uzun okunan ve sevgi, bağlılık, tutkuyu anlatan "Âşık", diğeri de kısa okunan ve anatomi ile bağlantılı olup aşık kemiğini anlatan "Aşık". Yayında kelimeleri çalışırken iki kelime olduğunun farkına varılmadığını ve tek kelime gibi algılandığını hissedip buraya bir açıklama gereği duydum. Kelimelerin deyim ve birleşik fiil kullanımları da uzun olunca aşağıda bu çalışmaların arasında diğer kelimenin kaybolduğunu anlayıp iki kelimeyi de kırmızı ile renklendirdim. Bu aksaklık için özür dilerim.
Okunuşunu dinlemek için TDK sitesinden bakılabilir.
Âşık: (Arapça)
1.(isim) Bir kimseye veya bir şeye karşı aşırı sevgi ve bağlılık duyan, vurgun, tutkulu kimse.
"Güzeller deniz kenarına geldikleri zaman âşıklar da kale burçlarına ve bedenlerine dolarlar." - Asaf Halet Çelebi
2.(isim) Birbirini seven bir çiftten kadına oranla genellikle erkeğe verilen ad.
5.(ünlem) Ahbap, arkadaş anlamında kullanılan bir seslenme sözü.
"Âşık! Anlat bakalım, neler yaptın?"
* * *
Atasözü, deyim ve birleşik fiil olarak kullanımları da aşağıdaki gibidir :
Âşığa Bağdat sorulmaz : Bir şeye çok istekli olan kimsenin, o şeyi elde etmedeki zorlukları hiçe saydığını anlatan bir söz.
Âşığa Bağdat uzak değil : "Bir şeyi elde etmek için aşırı istekli olan kimseye, bu uğurda katlanacağı fedakârlıklar güç gelmez" anlamında kullanılan bir söz.
(Bir şeyin) âşığı kesilmek : Tutku durumuna getirmek.
"Boks merakından çok sonra güreşe merak sardı, güreş âşığı kesildi." - Haldun Taner
Âşığın gözü kördür : "Kendisini aşka kaptıran kimse, sevgilisinin kusurlarını görmediği gibi çevresinde olup bitenlerle de ilgilenmez" anlamında bir söz.
Âşık, âlemi kör, dört yanını duvar sanır : "Aşktan gözü kararmış kimse, hoş karşılanmayacak aşırı davranışlarda bulunur" anlamında bir söz.
Âşık etmek : Birinin kendisine bağlanmasını, kendisini sevmesini sağlamak.
"Tek erkek sevmeye ve bu erkeği kendime âşık etmeye ahdetmiştim." - Refik Halit Karay
Âşık olmak : Sevmek, tutulmak.
"Bir iki kez karşıdan görmekle nasıl âşık olduğunu, nasıl evlendiğini yüreği burkularak izledi." - Necati Cumalı
* * *
Birleşik kelime olarak kullanımı da aşağıdaki gibidir :
Badeli âşık : (isim, edebiyat) Düşünde bir pirin elinden aşk badesi içerek saz çalıp söyleyen halk şairi.
Sırsıklam âşık : (isim) Sırılsıklam âşık.
~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~
Aşık : 1.(isim, anatomi) Aşık kemiği.
2.(isim, mimarlık) Aşırma.
* * *
Deyim ve birleşik fiil olarak kullanımları aşağıdadır :
Aşığı cuk oturmak : İşi çok olumlu bir biçim almak.
(Biriyle) aşık atmak : 1. Yarış etmek, yarışmak.
"Yonca, bu iki erkek çocuktan ayrı bir yaratık olduğunu, onlarla aşık atamayacağını bilir." - Oktay Rifat
2. Boy ölçüşmek.
"Bunca kere Azrail'le aşık attıktan sonra adımız ödleğe çıkarsa bizi ilk önce sen sopa ile kovarsın da yeryüzündeki biricik anamızdan da oluruz." - Nihal Atsız
Aşık atmak (veya oynamak) : Aşık kemiğiyle oyun oynamak.
Aşık daima bey oturmaz : "İşi çoğunlukla iyi giden bir kimse, talihinin her zaman ona yâr olamayacağını bilmelidir" anlamında kullanılan bir söz.
* * *
Birleşik kelime olarak kullanımı da aşağıdaki gibidir :
Aşık kemiği : 1.(isim, anatomi) Çift tırnaklı hayvanların ön dizlerinde bulunan bir eklem kemiği.
2.(isim) İnsanın ayak bileğindeki çıkıntılı kemik.
Halk şiirine gönül veren ve konuşma dilini şiirleştiren Halk Ozanı Âşık Mahzuni' nin 453 plağı, 58 kasedi ve yayımlanmış 8 adet kitabı bulunuyor. Ayrıca TRT tarafından çekilmiş 2 adet belgeseli bulunmaktadır. 1989-1991 yılları arasında Halk Ozanları Federasyonu tarafından dünyanın en büyük 3 ozanı arasında gösterildi. Sivas Dramı adlı türküsünü, 1993 yılında yaşanan Sivas Katliamı' nda yaşamını yitirenlere ithaf etmiştir.
Ozanın doğum yeri Berçenek' e ithafen yazdığı "Oy Bizim Eller" ve "Acı Doktor" bestelerinin yanı sıra "Dom Dom Kurşunu", "Yuh Yuh", "Maraş' tan Bir Haber Geldi", "Gül Yüzlüm", "Dostum Dostum", "Han Sarhoş Hancı Sarhoş", "Çeşmi Siyahım", "Yalan Dünya", "Ağlasam mı?", "Bu Mezarda Bir Garip Var", "Ekmek Kölesi" gibi daha bir çok bilinen eser vardır. Âşık Mahzuni' nin türkülerini Gülden Karaböcek' ten, Zeki Müren' e, Zara ve İbrahim Tatlıses' ten, Ahmet Kaya' ya, Mahsun Kırmızıgül' den Murat Göğebakan' a ve Selda Bağcan' a kadar bir çok Türk Halk müziği ve pop müzik sanatçıları da seslendirdi.
Benim, bu değerli Ozana ait en sevdiğim ve dinlerken elimde olmadan gözlerimin dolduğu bestesi "Çeşmi Siyahım" türküsü. Ama pazar gününüzü hareketlendirmesi açısından, yukardaki türküyü seçtim.
