5 Aralık 2022 Pazartesi

BİR KELİME = ÂŞIK/AŞIK






Bugün iki anlamlı bir kelimeyi incelemeye aldım. Birincisi inceltme harfiyle yazılıp, a harfi uzun okunan ve sevgi, bağlılık, tutkuyu anlatan "Âşık", diğeri de kısa okunan ve anatomi ile bağlantılı olup aşık kemiğini anlatan "Aşık". Yayında kelimeleri çalışırken iki kelime olduğunun farkına varılmadığını ve tek kelime gibi algılandığını hissedip buraya bir açıklama gereği duydum. Kelimelerin deyim ve birleşik fiil kullanımları da uzun olunca aşağıda bu çalışmaların arasında diğer kelimenin kaybolduğunu anlayıp iki kelimeyi de kırmızı ile renklendirdim. Bu aksaklık için özür dilerim.
Okunuşunu dinlemek için TDK sitesinden bakılabilir.



Âşık : (Arapça) 
1. (isim) Bir kimseye veya bir şeye karşı aşırı sevgi ve bağlılık duyan, vurgun, tutkulu kimse.

"Güzeller deniz kenarına geldikleri zaman âşıklar da kale burçlarına ve bedenlerine dolarlar." - Asaf Halet Çelebi

2. (isim) Birbirini seven bir çiftten kadına oranla genellikle erkeğe verilen ad.

3. (isim) Halk ozanı.

"Dinleyin âşıklar benim sözümü / Felek yaktı kül eyledi özümü" - Halk türküsü

4. (isim, teklifsiz konuşma) Dalgın, kalender kimse.

"Âşık, yine geç kaldın."

5. (ünlem) Ahbap, arkadaş anlamında kullanılan bir seslenme sözü.

"Âşık! Anlat bakalım, neler yaptın?"

* * *

Atasözü, deyim ve birleşik fiil olarak kullanımları da aşağıdaki gibidir : 

Âşığa Bağdat sorulmaz : Bir şeye çok istekli olan kimsenin, o şeyi elde etmedeki zorlukları hiçe saydığını anlatan bir söz.

Âşığa Bağdat uzak değil : "Bir şeyi elde etmek için aşırı istekli olan kimseye, bu uğurda katlanacağı fedakârlıklar güç gelmez" anlamında kullanılan bir söz.

(Bir şeyin) âşığı kesilmek : Tutku durumuna getirmek.
"Boks merakından çok sonra güreşe merak sardı, güreş âşığı kesildi." - Haldun Taner

Âşığın gözü kördür : "Kendisini aşka kaptıran kimse, sevgilisinin kusurlarını görmediği gibi çevresinde olup bitenlerle de ilgilenmez" anlamında bir söz.

Âşık, âlemi kör, dört yanını duvar sanır : "Aşktan gözü kararmış kimse, hoş karşılanmayacak aşırı davranışlarda bulunur" anlamında bir söz.

Âşık etmek : Birinin kendisine bağlanmasını, kendisini sevmesini sağlamak.
"Tek erkek sevmeye ve bu erkeği kendime âşık etmeye ahdetmiştim." - Refik Halit Karay

Âşık olmak : Sevmek, tutulmak.
"Bir iki kez karşıdan görmekle nasıl âşık olduğunu, nasıl evlendiğini yüreği burkularak izledi." - Necati Cumalı

* * * 

Birleşik kelime olarak kullanımı da aşağıdaki gibidir : 

Badeli âşık : (isim, edebiyat) Düşünde bir pirin elinden aşk badesi içerek saz çalıp söyleyen halk şairi.

Sırsıklam âşık : (isim) Sırılsıklam âşık.

~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~



Aşık : 1. (isim, anatomi) Aşık kemiği.
2. (isim, mimarlık) Aşırma.

* * *

Deyim ve birleşik fiil olarak kullanımları aşağıdadır : 

Aşığı cuk oturmak : İşi çok olumlu bir biçim almak.

(Biriyle) aşık atmak : 1. Yarış etmek, yarışmak.
"Yonca, bu iki erkek çocuktan ayrı bir yaratık olduğunu, onlarla aşık atamayacağını bilir." - Oktay Rifat

2. Boy ölçüşmek.
"Bunca kere Azrail'le aşık attıktan sonra adımız ödleğe çıkarsa bizi ilk önce sen sopa ile kovarsın da yeryüzündeki biricik anamızdan da oluruz." - Nihal Atsız

Aşık atmak (veya oynamak) : Aşık kemiğiyle oyun oynamak.

Aşık daima bey oturmaz : "İşi çoğunlukla iyi giden bir kimse, talihinin her zaman ona yâr olamayacağını bilmelidir" anlamında kullanılan bir söz.

* * *

Birleşik kelime olarak kullanımı da aşağıdaki gibidir :

Aşık kemiği : 1. (isim, anatomi) Çift tırnaklı hayvanların ön dizlerinde bulunan bir eklem kemiği.
2. (isim) İnsanın ayak bileğindeki çıkıntılı kemik.








{ಠ,ಠ}
 |)__) 
-”-”-

 



not: fotoğraf, pinterest.com dan alıntıdır.











27 yorum:

  1. Merhabalar.
    Sevginin ve bağlılığın zirve noktasını "aşk" diye tanımlıyor, bu halde olana da "aşık" diyoruz. Bu güzel ve anlamlı kelime paylaşımınız için kaleminize ve emeğinize sağlıklar dilerim.

    Keşke herkes işine gücüne, görevine ve tüm sorumluluklarına da aşık olsa ne vardı? O zaman ne kavga, gürültü, patırdı olurdu, ne de kaos!..
    Cenab-ı Hakk bizleri gerçek aşıklarla karşılaştırsın.
    Selam ve saygılarımla.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Recep Altun hoş geldiniz,
      Bugünkü kelime çalışması tek kelime gibi gözüken ama iki ayrı anlamı içeren bir kelime. Dediğiniz gibi herkes, her şeye karşı içindeki aşkı canlandırsa dünya gülistan olur.
      Diğer kelime ise anatomi ile ilgili aşık kemiği. Zaten okunuşları ile ilgili açıklamayı da hemen yayının üst kısmına ekledim.
      Duanıza amin diyorum. Yorumunuz için teşekkür ederim.
      Saygılar,

      Sil
  2. Bu haftanın kelimesi ne güzelmiş:))) Görünce yüzümde gülümseme oluştu:))) Badeli Aşık kelimesini duymamıştım, diğerlerini biliyorum:)))

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. kitapkesfi,
      İki anlamlı kelime çalıştım bu hafta. Biri tutku, sevdayı anlatır, diğeri ise anatomiden aşık kemiğini. :) Bir kelime iki anlam velhasıl :)
      Çok teşekkür ederim yorumuna. :F

      Sil
  3. Üzerine dolu dolu yazılası ne müthiş kelime imiş değil mi? :) Çok sevdim bu yazıyı.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. dövüşürken hanımefendi değilim,
      Gerçekten de öyle.. :) kelimenin iki anlamı var ama deyim, birleşik fiil, birleşik kelime örnekleri o kadar yer tuttu ki, diğer anlam arada kaynadı gibi hissettim. :) o yüzden en başa kırmızı ile yazı ekledim. Deyimleriyle bu kelimenin verdiği mesajlar ne kadar ilginç gerçekten. Beğenmene sevindim :F :A

      Sil
  4. Gerçekten İlkay, çok değişiyor. İki kelime aynı gibi görünüp birinin şapkası konulmazsa, aynen türkücü İ.Tatlıses' in seslendirdiği gibi (türküyü dinlemiş olanlar hemen anlayacaklar) "Aşıksın" olarak okunur. :) o zaman da kelimeyi söylemenin bir lezzeti kalmaz.
    Çok teşekkür ederim beğeni ve yorumun için. :A :F

    YanıtlaSil
  5. Biz yazarken alışmışız, şapkayı hiç kullanmıyoruz, bundan sonra değişeceğini de sanmıyorum. :))
    Örneklerle çok güzel olmuş, emeğine sağlık Sezer. 😊

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Duygu Emanet,
      İlkokulda şapkalı, aksanlı eğitim görmüştüm ama sonrasında bu kalktı. Aradaki okunma farkı için gerekli aslında. :)
      Teşekkür ederim yorumunla desteğine Duygucum :) :F

      Sil
  6. Çok detaylı bir anlatım olmuş Momentos. Şapka kullanılmadığında bu iki kelime için işler karışıyor haklısın.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Yaşamdan Yazılar,
      Sesli anlatım olamadığından aradaki farkı anlatabilmek için biraz uzun yazmak zorunda kaldım :)
      Teşekkürler Cem :A

      Sil
  7. Geldim ben geldim :D Ahhh ahh nerelerdeydim ne hallerdeydim :D
    Güzel bir kelime abla :D

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. SinanGCL,
      Oh hadi hoş geldin ve geçmiş olsun diyeyim o zaman :) :D
      Evet kelime güzel :T :F

      Sil
    2. Teşekkür ederim abla nasılsın bu arada :D

      Sil
    3. Sağolasın, iyiyim. 😊 senin cephede de her şey tamamdır inşallah. 🙏

      Sil
    4. Çok şükür hazır her şey yoluna girdi abla :D

      Sil
  8. aslında dilimiz hafife alınmayacak kadar geniş bir birikime sahip.tabi bu öğrenme isteğimizle alakalı tamamen :) badeli yi ilk defa duydum mesela :) bu kelime yayınları çok güzel ve farklı oluyor gerçekten ^^

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. japonistkedi,
      Evet haklısın, çok zengin. Bir de doğru kullanmak gerek, o zaman tadından yenmez :) Çok teşekkür ederim yorumun ve desteğin için. :F :A

      Sil
  9. Yazıyı okuyunca wow dedim :) Çok detaylı bir açıklama gelmiş bu sefer. Çok teşekkürler :)
    Mimari anlamda aşık örneklerine baktım biraz. Bu konuya çok yabancıyım çünkü. Aşık atmak ilginç bulduğum deyimlerdendir.
    Yazım kurallarında şapkayı kaldırmışlardı sonra tekrar geri getirdiler diye aklımda kalmış. Şimdi ben şapkasız mı kaldım yani :))

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Filmgündemi,
      Evet, yazılışta minicik ama okunuşta kocaman farkla iki kelime :) Mimari anlamda sanırım metraj olarak kullanılıyor. Binanın şu kadar alanı aşkın gibi..
      Yok yok şapkan var yine, merak etme :) :T

      Sil
  10. Yanlış olduğunu düşündüğüm bir yeri vurgulamak isterim. "Bir kelime iki anlam" söylemi biraz hatalı olmuş bence. Çünkü burada bir kelime değil, birbirinden farklı iki kelime var. Düzeltme işareti ile ayrılan kelimeleri aynı kelime saymak doğru olmaz. Yani: "âşık - aşık, âlem - alem, kâr - kar vd..." kelimeleri farklı kelimelerdir.
    Eğer bir kelime iki anlam diye bir şeyden bahsedilecekse "yaz (mevsim) - yaz (eylem), gül (çiçek) - gül (eylem)" gibi kelime çiftlerinden bahsetmek lazım. Yazılışlarının aynı olması lazım ki tek kelime olsun.

    YanıtlaSil
  11. Bir Edip,
    Kelimenin iki anlamı olduğunu sayfaya yazma ve aynı yayında çalışma nedenim TDK sözlüğüdür. Sözlüğe bu kelimeyi yazıp arattığımda, tıpkı benim bu yayında çalıştığım gibi iki farklı anlamı olan kelimeyi aynı sayfada alt alta açıklamasını vererek yayınlamış.
    Her şey bundan ibaret.
    Sizin detaylı açıklamalarınız için ise ayrıca teşekkür ederim.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Siz söyleyince TDK sayfasını tekrar kontrol ettim. Haklısınız, "aşık" veya "âşık" diye arama yapınca iki kelimeyi birlikte veriyor TDK sayfası. Belki karışıklığın önüne geçmek için böyle yapmış olabilirler.
      İlk yorumdan önce TDK'nin mobil uygulaması üzerinden kontrol ederek görüş belirtmiştim. Çükü orada her iki kelime için de ayrı ayrı sayfalar oluşturulduğunu görmüştüm.
      Her ne ise, bu benim fikrimi değiştirmiyor. :)

      Sil
  12. Bak işte bu en güzel kelimelerden biri 💞💞💞

    YanıtlaSil

{ಠ,ಠ}
|)__)
-”-”-


Dikkat Spama düşen yorumlar denetimden geçerek yayınlanacaktır.

:)

;)

:D

:(

=(

:@

:X

:O

:P

:F

:Y

:A

<3


:T

:H