Gomidas Vartabed
(1869-1935)
Asıl adı "Sobomon Sobomonyan" olan Gomidas Vartabed, 1869 yılında, Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı olan Kütahya şehrinde, müzikle içli dışlı ve sadece Türkçe konuşan Kütahyalı bir ailede doğar.
Ermeni Ulusal Müzik Okulunun kurucusu sayılan, Ermeni Papaz müzikolog, besteci, aranjör ve koro şefidir. Komidas Etno Müzikoloji'nin öncülerinden biri olarak tanınmaktadır. Bir yaşındayken annesi, on bir yaşındayken de babası ölür. Küçük yaşta yetim kalan Gomidas, Ermenistan'ın dini merkezi olan Eçmiadzin' e götürülür. Ve burada Gevorgian İlahiyat Okulu'nda eğitim görür. 1895' te, "Vartabet" yani bekar rahip olarak atanır ve Berlin Humboldt Üniversitesi'nde müzik okur. Daha sonra batılı eğitimini ulusal bir müzik geleneği oluşturmak için kullanır. Yedinci yüzyılda yaşamış bir Ermeni halk ozanı olan Katolikos Gomidas'ın ismine atfen komitas adını alır ve Vartaped ünvanı ile birlikte kullanılmaya, anılmaya başlanır.
Kırsal kesimde geziler yaparak üç bin kadar Ermeni halk şarkısını derleyerek notaya geçirmiş ve eşsiz bir koleksiyon oluşturmuş, Türkçe, Kürtçe ve Farsça derlemeleri de vardır. En önemli özgün eseri İlahi Litürji Badarak' tır. 1892' de bestelemeye başladığı bu eseri bitirememiştir. Uluslararası müzik cemiyetine Avrupa dışından kabul edilen ilk müzik adamı olan Gomidas, 24 Nisan 1915 tarihli Tehcir Kanunu gereğince tutuklanan 2234 Ermeni aydını arasında yer alır. Ertesi gün 200 kadar İstanbullu Ermeni ile birlikte trene bindirilerek, Çankırı'ya sürgün edilir.
Mehmet Emin Yurdakul, Halide Edip Adıvar ve yabancı diplomatların girişimleri üzerine Talat Paşa'nın özel emriyle, 8 Ermeni sanatçısıyla birlikte İstanbul'a dönmesine 7 Mayıs'ta izin verilir. Ancak dönüşünden sonra akıl sağlığını yitiren Gomidas, önce Şişli'deki Fransız Lape Hastanesine, ardından hayatının son 20 yılını geçireceği Paris'teki bir sanatoryuma yatırılır. Ondan sonra hayatının son 18 yılında hiç piyano çalmaz, beste yapmaz, şarkı söylemez ve konuşmaz. 20 Ekim 1935 tarihinde Paris'te ölür.
Gomidas Vartabet 'in, Ermenice, Kürtçe ve Türkçe derlemelerinden oluşan Ari Hergel ve Burcu Yıldız'ın hazırladığı "Yerkaran" albümü (ki yukardaki video o albümdendir) sadece güzel şarkılardan oluşan seçkiden ibaret değil, acılarımızla, sevinçlerimizle ne kadar "bir" olduğumuzu göstermesi açısından da önem arz ediyor. Internette hem yayınları, hem de albümü bulup dinleyebilirsiniz. Anadolu topraklarında yaşayan ilk etnomüzikolog olarak bilinen, dünya kültürüne derin izler bırakmış din ve müzik bilgini Gomidas Vartabed’in Ahmet Sami Özbudak tarafından kaleme alınan hikâyesi, Yolcu Tiyatro tarafından sahnelendiği bir yıl boyunca farklı kimliklerden, düşünce ve inanç gruplarından binlerce seyirci tarafından ilgiyle izlendi. İzmir' de yaşayanlar 18 Kasım 2023' te Bostanlı Suat Taşer Sahnesinde gösteriyi izleyebilirler.
Kim bilir belki de bizler, Gomidas' ın müziklerini dinledikçe, onu anlatan tiyatro oyunlarını izledikçe yattığı yerde ruhu huzur buluyordur.
Yaşasın sanat!
Yaşasın sanatçılar!
{ಠ,ಠ}
|)__)
-”-”-
Spama düşen yorumlar denetimden geçerek yayınlanacaktır.
Sesi güzelmiş, müzik de geçmişe götürüyor adeta. Paylaşım ve bilgilendirme için teşekkürler Sezercim. :)
YanıtlaSilBeğenmene sevindim Duygucuğum :A
SilHer ne kadar müzik biraz kederli ise de, doğumundan ölene kadar çok çileler çekmiş bu müzik adamını anmadan geçmek, büyük haksızlık olurdu.
Teşekkür ederim katılımına :)
Şahanesin Sevgili Dostum, enfes bir metin ve tanımadığım bir müzik adamı, oysaki iyi tanıdığımı söyleyebileceğim ülke insanları topluluğundan biri. Seçtiğin şarkı muhteşem ve bu yorumun ardından Yerkaran albümünün peşine düşüyorum. Çok teşekkürler:)
YanıtlaSilSevgili Dost Buraneros,
SilÖncelikle sana bir müjdem var, şu anda online' sın sanırım çünkü Samsun gözüküyor haritada :) Özüne döndü olay herhalde. :)
Gomidas' ı daha önce radyoda seslendirdim ama buraya da almak gerek diye düşündüm. İstanbul' da tiyatrosunu oynayan sanatçı da muhteşem, kimbilir belki sizin şehre de geliyordur, izleme şansı bulursun. Beni çok etkileyen bir eserini daha buraya ekliyorum.
Çok teşekkürler yorumun için. :A :F
https://www.youtube.com/watch?v=jHwy6_ZU4YA
Evet Samsun'a dönmüşüm:)
SilUyarın üzerine Radyo Momentos'a da dönüp baktım o gün, dinlemişim fakat el altında buradaki gibi bir şarkı olmayınca zihne kazınmadan öylece kalmış. Oysa bu yazını okuduğumda heyecanlanmışım, çünkü şarkı el altında ve bir müzik platformundayım. İnsan algısı böyle bir şey sanırım:) Tüm şarkılarının olduğu bir albüm buldum, üst yorumu yazdıktan sonra... ve dinledim hepsini. Bir anlamda canlandı Gomidas:)
İlgilenenler için albüm burada:
https://music.youtube.com/playlist?list=OLAK5uy_ma3kyCdFW1pts7nTPmnDg_FWM6yVFBI3I
İşte o yüzden radyoda çok istememe rağmen, müzik programını sürdüremedim telif yüzünden. Dinletemeyince de hiç bir anlamı kalmıyor haklısın. Nedense Gomidas' ın ilgi görmeyeceğini düşünüyordum ama müziği öyle etkili ki, sevindim yoruma katılan arkadaşlara.
SilGönderdiğin link için teşekkürler, kolay ulaşım olacaktır dinlemek isteyenler için. :) :T
Sağol, sağol, sağol :)
Bu defa daha önce adını duymadığım ya da müziklerini dinlediysem bile adını hatırlamadığım bir isimle tanıştım, teşekkür ederim. :)
YanıtlaSilNe kadar hüzünlü bir şarkı buradaki...
Sevgili EkmekçiKız,
Sil3 Bin kadar eseri toparlamak muhteşem bir şey, gel gör ki kültüre katkıdan başka bir hizmeti olmamış bu nahif insanın yaşadıkları çok acı. Acı ile yoğrulmuş topraklarımızdan, böyle hüzünlü şarkılar çıkmış çoğunluk. Neşeli olanları da var elbet. "Gönül" filminde de bu müziklerin kullanıldığını yazmıştı youtubeda yorumcular.
Beğenmenize çok sevindim.
Teşekkürler benden de :) :F
Gomidas Vartabedi ve acı hikayesini kısmen biliyordum sevgili Momentos. Ama bazı ayrıntıları değil. Aydınlar Ermeni olsun olmasın bu ülkede maalesef heder ve hedef oluyorlar. Halide Edip'in onu kurtarmaya çalışmış olduğunu da bilmiyordum. Müziğini hiç dinlememiştim. Bu arada küçük not: Yerk ermenicede şarkı demek, -aran eki de yer, alan demek. Yerkaran şarkı söylenen yer, alan demek olabilir.
YanıtlaSilYayını hazırlarken çok üzüldüm, müzikleriyle kederlendim. Doğuştan itibaren acı ile yoğrulan hayatı, biraz olsun müzikle beslenir, renklenirken üstüne tehcir kanunuyla sürgün gelince, yaşarken her şeyi büsbütün terketmiş, kendi bedenini bile. Çok güzel söyledin sen Sevgili Joe, "Aydınlar Ermeni olsun olmasın bu ülkede maalesef heder ve hedef oluyorlar" diye.
SilYerkaran kelimesini açıkladığın için çok teşekkür ederim canım. :A
Yorumunla değer kattın, teşekkürler <3
Sanatçıdan ne isterler, hiç anlamıyorum sevgili Sezer Hanım. Gerçekten sanatla ilgilenen, sanatından başka icrası olmayan sanatçıyı kapatmak, sürgün etmekle hangi akla hizmet ederler...Bakınız, tutuklanıp kısa bir süre sonra aydınlar sayesinde bırakılan Vartabed, bir daha toparlanamamış. Kimbilir neler yaşadı o kısacık zamanda ki hayata küsmüş. Çocukken bile şansı yokmuş, ebeveynini erken kaybetmiş. Çok acı hikayesi insanı derinden etkiliyor gerçekten de. Bilmediğim bir sanatçıydı, ilk kez şimdi sizden öğreniyorum.
YanıtlaSilVideodaki şarkıyı da dinledim. Ari Hergel ve Burcu Yıldız'ın seslendirdiği şarkıdaki hüzün, duygu yoğunluğu çok hissediliyor.
Bizimle değerli sanatçıyı paylaştığınız için teşekkür ediyorum Sezer Hanım.
Zalimliğin sınırı yok maalesef Nazlı Hanımcım. :(
SilDediğiniz gibi çocukluktan itibaren acı dolu zamanlardan geçmiş. Ruhunda nasıl yaralar açılmıştır, tahmin bile edemiyorum.
Şarkılarla teselli olan, kendini var eden birinin arşivinde hüzün ağırlıklı eserlerin olması çok normal. Dinlerken hep kalbimde bir sızı hissediyorum.
Katılımınız ve yorumunuz için kalpten teşekkürlerimle, <3