6 Mayıs 2025 Salı

BİR KELİME = BİLFİİL





Bilfiil : (zarf, Arapça) ► Fiilen.

      "Türk milleti bu mütecavizlerin hadlerini ihtar ederek hâkimiyet ve saltanatını, isyan ederek kendi eline, bilfiil almış bulunuyor." - Atatürk

* * * *

Fiilen : (Arapça) 1. (zarf) Fiilî olarak; bilfiil.

      "Harbin fiilen başlaması ise seçim günlerinin arifesine rastlıyor." - Haldun Taner

2. (zarf) Gerçekten yaparak, işleyerek, çalışarak; bilfiil.

* * * * *

Kelime Kökeni :

Arapça bi'l-fiˁl, “fiilen, eylemli olarak” sözcüğünden alıntıdır.

Türkçede benimsenmiş olan bazı kalıp deyimlerde Arapça harf-ı tarif olan el ile birleşerek bil- biçimini alır: bil-umum, bil-fiil, bil-akis vb. 
Arapça bazı sözcüklerde /l/ sesi sonraki sessize asimile edilir: bit-tabii, biz-zat, bin-netice.





{ಠ,ಠ}
 |)__) 
-”-”-




not: görsel, günceloku.com dan alıntıdır.



2 Mayıs 2025 Cuma

BİR KELİME = ARTIK




Artık : 1. (sıfat) İçildikten, yenildikten veya kullanıldıktan sonra geriye kalan.

2. (isim) Bir şeyin harcandıktan veya kullanıldıktan sonra artan bölümü; çıktı.
      
"Dibinde bir yudumluk kararmış çay artığı vardı." - Yusuf Atılgan

3. (sıfat) Daha çok, daha fazla.

4. (zarf) (a'rtık) ► Bundan böyle.

      "Artık onlar en lüks gazino ve barlara gidiyorlar, gecelerini oralarda geçiriyorlardı." - Tarık Buğra

5. (isim, müzik) Büyük ve tam aralıkların yarım ses artmış hâli.

6. (isim, tarih) Geriye kalmış, arkaya kalmış kimse.

      "... Selçuklu Sultanı Kılıç Arslan'ın az fakat disiplinli ordusunun kılıç artığı olmaktan kendilerini kurtaramamışlardı." - Fevzi Samuk

* * * * *

Birleşik Kelime olarak kullanımı :

Artık değer : (isim, ekonomi) İşçinin, iş gücünün karşılığı olarak ödenen değerin üzerinde ürettiği ve işverenin, karşılığını ödemeksizin sahip olduğu ek değer.

      "Marksçı dilin değişken anamalı sadece emekçi ücretlerini dile getirir çünkü sadece emekçi ücretleridir ki artık değer üretir." - Orhan Hançerlioğlu

Artık emek : (isim, ekonomi) İşçinin, ek süre içinde harcadığı ve sonucunda artık değer yarattığı, karşılığı ödenmeyen emek.

Artık göl : (isim, coğrafya) Deniz ve gölün kuruması veya çekilmesi sonucunda oluşmuş yeni göl.

Artık gün : (isim) Artık yıllarda şubat ayına eklenen yirmi dokuzuncu gün.

Artık yıl : (isim) Dört yılda bir gelen 366 günlük yıl; seneikebise.

      1996, 2000, 2004, 2008 gibi dört ile bölünebilen her yıl, artık yıldır.

Eksik artık : (zarf) Elde ne varsa.

Üretim artığı : (isim, ekonomi) Ekonomide üretim fazlalığı.

* * * * *

Kelime Kökeni :

Eski Türkçe art- fiilinden +Ik sonekiyle türetilmiştir. Art- kelimesi ise *ār "arka, sırt" sözcüğünden +It önekiyle türetilmiştir.

Kelimenin kullanıldığı yazılı ilk kaynak :

artuk "artan, arta kalan, fazla (sıfat)" [ Orhun Yazıtları (735) ]
artık "daha çok, bundan fazla (zarf)" [ Meninski, Thesaurus (1680) ]







{ಠ,ಠ}
 |)__) 
-”-”-




not: görsel internetten alıntıdır.​




29 Nisan 2025 Salı

BİR KELİME = BÜHTAN





Bühtan : (isim, eskimiş, Arapça) ► İftira.

      "Çobanlar, senin kara sevdanı duyduklarından, yakıştırıp tasvir için bühtan söylemişlerdir." - Kemal Bilbaşar


{► İftira : (isim, Arapça) Bir kimseye kasıtlı ve asılsız suç yükleme; kara, bühtan.

      "Kaynağını iftiradan ve yalandan alır." - Nâzım Hikmet}

* * * * *

Birleşik Fiil şeklinde kullanımı :

Bühtan etmek : İftira etmek.

      "Bedbaht bir adama bühtan etme Ekrem, sana yakışmaz bu!" - Esat Mahmut Karakurt


* * * * *

Kelime Kökeni :

Arapça bht kökünden gelen buhtān,  "iftira" sözcüğünden alıntıdır. Sözcük, Arapça bahata  "şaşırttı, şoke etti, iftira attı" fiilinin masdarıdır.





{ಠ,ಠ}
 |)__) 
-”-”-





not: görsel, internetten alıntıdır.