(Bugün yine tek kelimede, TDK' de kayıtlı iki, halk ağzında ise çeşitli anlamı olan bir kelimeyi inceliyoruz.)
Soyka (I) : (isim, ağızlardan) Ölünün üzerinden çıkan giysi.
Soyka (II) : (isim, hayvan bilimi, Bulgarca) Tüyleri alacalı, bir tür küçük karga.
* * * * *
Kelime Kökeni :
Türkiye Türkçesi soy- fiilinden türetilmiştir.
Tespit edilen en eski Türkçe kaynak ve diğer örnekler :
“giysi” [Mesud b. Ahmed, Süheyl ü Nevbahar terc., 1354]
"Ki geydükleri soykaları arı / Semiz idi yorga idi atları"
“... ölünün üstünden çıkan giysi” [Türkiye'de Halk Ağızlarından Derleme Sözlüğü, 1930 yılından önce]
soyha, soyka: 1. Ölünün üstünden çıkan giysi. 2. Miras, kalıt.
* * * * *
Araştırmalarıma göre, "gereksiz, bir değeri olmayan eşya" anlamlarına gelen ve daha çok İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgesinde kullanılan bir kelime olduğunu öğrendim. Soyka kelimesinin çeşitli yörelerde birçok anlamı bulunmaktaymış. Bu anlamlar yöreden yöreye farklılık gösteriyor.
Ölünün üzerinden çıkarılan kıyafetlere “soyka” adı verilirken, işe yaramayan, önem ve değer taşımayan nesne anlamlarında da kullanılıyor, ayrıca erkeklerin cinsel organı olarak da kullanımının yaygın olduğu gözlenirken, Bulgarca olduğu söylenen, tüyleri farklı renklerden meydana gelen bir karga türü olarak kullanılıyormuş. Özellikle İç Anadolu bölgesinde “soykası batasıca” ve “soykası çıksın” gibi deyimlerin içinde kötü anlamlı olarak kullanıldığını öğrendim ki ailemden benzer deyimleri duyduğum için hiç yabancı gelmedi. Son olarak Orhan Kemal' den kelimenin cümle içinde kullanımına bir örnekle yazıyı sonlandırıyorum.
"O sarı sıcaklarda zehirli sıtmaya yakalansa iyi. Anası ana değil ki. Aladağdan serin soyka!"
{ಠ,ಠ}
|)__)
-”-”-
not : 1. tdk ve nişanyan sözlüklerden yararlanılmıştır.
2. görsel pikbest.com dan alıntıdır.
Spama düşen yorumlar denetimden geçerek yayınlanacaktır.
Çok güzel bir kelime daha önce hiç duymadım :)
YanıtlaSilDedektif,
SilEpey de eski bir kelime aslında, demek bulunduğun yöre bu kelimeyi kullanmıyor. :T
Bu arada senin blogda yorum yapmış ve Dedektifliğe mi döndün yine diye sormuştum, onlarca yorumdan görmedin :) Taze demlenmiş çay var, buyur Dedektif :Ç :)
Babannem ve annem çok kullanırdı, fakat öğrendiğimde çocuktum ve bendeki anlamı o kadar yırtıcı değildi ve babannemde bulduğu anlamda sert değildi, belki de çok anlamlandıramadığımız için kelimeyi, başka manalarıyla kavrayamıyorduk. O da annem de soykası batasıcayı daha çok kullanırdı. Şimdi epey şey daha öğrenmiş oldum, gerçi artık ailede kullanan yok ama olursa babannemdeki ve annemdeki sevimliliği ile anlamaya devam. :)
YanıtlaSilBuraneros,
SilBazı yörelerde/şehirlerde bunun gibi ortak kullanımlar mevcut. Ortak kelimeleri de duyunca, insan kocaman bir ailedeymiş gibi hissediyor. :) ne güzel :A
Merhabalar.
YanıtlaSilBenim memleketimde de ama sadece o eski insanlar kullanırdı ve onlardan da kimse kalmadığı için bu kelime unutulmaya yüz tuttu. "Soykasından kalasıca", "soykan batsın", "soykanı topla" ya da kızdıkları ve beceremedikleri ya da istediği gibi olmayan, gitmeyen bir iş için de tek başına "soyka" şeklinde öfkesini ya da memnuniyetsizliğini ifade eden bir kavram olarak kullanırlardı.
Aklınıza nereden geldi bu kelime ve blog sayfanızda nasıl paylaşmaya aday oldu merak ettim doğrusu?
Soyka, kelimesini hafızalarımızda tazelemekle birlikte diğer anlamını ve hangi yörelerde daha çok kullanıldığı konusunda bilgi sahibi olduk. Emeğinize ve gönlünüze sağlıklar diler, teşekkür ederim.
Selam ve saygılarımla.
Recep Bey hoş geldiniz,
SilDediğiniz gibi kelimeler, insanlar kullandıkça canlı kalırlar, kullanılmayınca unutulmaya, sözlüğün bir sayfasında yer almaya mahkum olurlar.
Verdiğiniz kullanım örnekleri de çok iyi oldu. Zaman zaman kelime araştırması yapıp, ilginç gelen kelimeleri bir kenara not alıyorum. Yakın zamanda "soyka" ile karşılaşınca hem anılarım depreşti, hem de herkes için ilginç bir kelime olacağını düşündüm. :)
Tekrar teşekkür ederim ziyaretiniz ve destekleriniz için.
Saygılar,
Soyha( buradaki h , hırıltılı ama ) kelimesini çokça kullanıyoruz biz Zazalar:) söylenilen bir şey karşısında beğenmeme ve halt etmiş(sin) der gibi iması var.
YanıtlaSilBahsettigin anlamları ilk kez duyuyor ve öğreniyorum sevgili Momentos, teşekkürler ☺️
Sevgili Vakt-i Dem,
SilYazıyla kolay ama ses olarak çıkarması biraz uğraş gerektiriyor. Sen yazdıktan sonra gırtlaktan o sesi çıkarmaya çalıştım :)
Bazen tek kelimeye bir çok anlam yükleniyor, öğrenmekte fayda var. Benden de teşekkürler, sevgiler.. :F
Lügatımda olmayan bir kelime. :)
YanıtlaSilmüfred merhaba,
SilBu cümleden, bu kelimeyle hiç tanışmadığını anlıyorum. :) :T
Ben bu kelimeyi biliyordum ama anlamını bilmiyormuşum meğerse, şaşkınım şu an efenim.
YanıtlaSildövüşürken hanımefendi değilim,
SilAaa çok iyi denk gelmiş o zaman bu yayın. :A :)
çukurova'da da belden aşağı bir kullanımla "soykası batasıca" derler.
YanıtlaSilbu arada yeniden merhaba.
burcu hoş geldin :)
SilEvet bu tabir sık kullanımlardan bence de :T
Özlemişim :F
Rahmetli babam ve onun tarafı cok kullanırdı. Sevmedikleri bir durumda ilgili nesne için kullanırdı, mesela bıçak için; soyka elimi kesti , gibi. Turk mitoloji sözlüğunde de ölü törenlerinde geçiyordu, ölünün giysileri olarak. 9 gün bekletiliyordu meydanda soykaları, hatirladigim kadariyla.
YanıtlaSilNarda,
SilBazı yörelerde sıkça kullanılan bir kelime haklısın, örnek cümlene bayıldım :)
Giysilerin bekletilmesi olayını ben de okudum bir yerde. :T
Yeni kabul edilen Ortak Türk Alfabesindeki X harfiyle söylenen ''Soyxa'' kelimesi çocukluğumda kadın büyüklerimden çok işittiğim bir iç Anadolu kelimesi, daha çok manasız, işe yaramaz, kızdırıcı şeyler yapan kişiler için kullanılırdı Örnek; deli soyxa. Bir de buna benzer ''capcık'' kelimesi vardır, şımarık, laf söz dinlemez anlamında, duymuş muydunuz bilmem :) eski kelimeleri bulup hatırlatmanız çok güzel bir çaba. Teşekkür ve selamlarımla..
YanıtlaSilAhmet Haşim hoş geldiniz,
SilKelimeyi araştırırken soyha' yla karşılaşmış ama soyxa' yı görmemiştim. Bu yüzden eklediğiniz bilgi için çok teşekkür ederim.
Capcık kelimesine hemen baktım TDK' de ama maalesef yayına almamışlar. Doğrusu ben de ilk defa duydum. Aklınıza gelen başka kelimeler de olursa iletirseniz çok sevinirim. Capcık' ı araştıracağım, detaylı bilgiye ulaşırsam öneriniz olarak yayına almak isterim. :A
Ziyaretiniz ve değerli katkınız için çok teşekkürler. :)
Saygılarımla,
Kelimeyi ilk okuduğumda aklımda bir teyzenin kötücül bir sesle soykaaa deyişi çınladı :) Kötü anlamda kullanımını biliyordum sadece. O da ağa dizilerinden bilinçaltıma işleyen bir şey olabilir.
YanıtlaSilİlkay :D
SilYorumunu okurken inan hayal ettim o teyzeyi :)
Gülümsettin beni, çok teşekkürler. :F
İlk iki, yani gerçek anlamlarını hiç bilmiyordum. Hatta bizim oralarda birinci anlamı için "soygun" kelimesini kullanırlar. Teşekkürler yeni bilgiler için:)
YanıtlaSilSzgnBsl merhaba,
Silİşte bu da benim için yeni bilgi oldu "soygun" olarak kullanılması. :)
Ben de teşekkür ederim. :A
“soykası batasıca” ben de bu tarz duymuştum Momentos.
YanıtlaSilSevgili Cem merhaba,
SilSanıyorum en çok kullanılanı da bu şekli olsa gerek. :T
Çok duydum ama, bu anlam olduğunu anlamadan duymuşum :)
YanıtlaSilDada,
SilBazen kelimeye o kadar aşina oluruz ki, anlamının bilinmediği farkedilmez hiç. Bu durumda çözülmüş oldu bu kelimeyle alakalı durum. :T :)